«Եր­կու տա­րի ա­ռաջ Հա­յաս­տա­նում շատ բան ոչն­չաց­վեց, այդ թվում` ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը». Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան

ԵՐԵՎԱՆ, 8 ՄԱՅԻՍԻ, Irates.am: «Թող մեզ ոչ ոք չա­սի՝ ինչ եք բա­նակ­ցում, ինչ պետք է՝ բա­նակ­ցում ենք»,- ար­ցա­խյան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի շուրջ օ­րերս խոր­հր­դա­րա­նում ա­սաց Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը՝ հայ­տա­րա­րե­լով, թե չի լի­նե­լու այն­պես, որ ինչ-որ ու­ժեր վա­խեց­նեն ի­րենց ու ի­րենք բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի գնան, ձեռ­քե­րը դո­ղա­լով նս­տեն, չփռշ­տան, որ պատ­մու­թյուն չլի­նի։ Հիմ­նախ­նդ­րի, ներ­քին ու ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան շուրջ զրու­ցում ենք քա­ղա­քա­գետ ՀՐԱՆՏ ՄԵ­ԼԻՔ-ՇԱՀ­ՆԱ­ԶԱ­ՐՅԱ­ՆԻ հետ։

-Փա­շի­նյա­նը հայ­տա­րա­րեց, որ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ ըն­թա­նում են, բայց այդ­պես էլ հս­տակ պա­տաս­խան չտ­վեց՝ հի­մա բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սե­ղա­նին փու­լա­յի՞ն, թե՞ փա­թե­թա­յին տար­բե­րակն է։ Ձեզ հա­մար հաս­կա­նա­լի դար­ձա՞վ, ի վեր­ջո, ին­չի՞ շուրջ են բա­նակ­ցում։

-Ա­վե­լի քան տասն օր է ան­ցել ՌԴ արտ­գործ­նա­խա­րա­րի այն հայ­տա­րա­րու­թյու­նից, թե ան­ցած տար­վա ապ­րի­լին կող­մե­րին ներ­կա­յաց­վել է փու­լա­յին տար­բե­րակ և հի­մա դա է բա­նակց­վում։ Սա հս­տակ հայ­տա­րա­րու­թյուն էր։ Հե­տա­գա­յում և՛ հայ­կա­կան, և՛ ադր­բե­ջա­նա­կան լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րին տված պար­զա­բա­նում­նե­րում էլ նշ­վում էր, որ ա­ռա­ջին փու­լում նա­խա­տես­ված է Ար­ցա­խի տա­րածք­նե­րի ո­րո­շա­կի զի­ջում։ Չնա­յած այն հան­գա­ման­քին, որ այդ հայ­տա­րա­րու­թյու­նից հե­տո և՛ վեր­լու­ծա­բան­նե­րը, և՛ լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը հս­տակ պա­տաս­խան են պա­հան­ջում Մնա­ցա­կա­նյա­նից, Փա­շի­նյա­նից, եր­կուսն էլ խու­սա­փում են և փոր­ձում այլ մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րով հար­ցը կոծ­կել։ Իբր անդ­րա­դառ­նում են Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րու­թյա­նը, բայց ներ­կա­յաց­նում են ի­րենց նախ­կին դիր­քո­րո­շում­նե­րը, ինչն ար­դեն իսկ կաս­կած­ներ է հա­րու­ցում։ Տպա­վո­րու­թյունն այն է, որ հայ­կա­կան կող­մը Լավ­րո­վին պա­տաս­խան չու­նի տա­լու։ Ի հե­ճուկս Փա­շի­նյա­նի մշ­տա­պես հն­չող այն դի­տարկ­մա­նը, թե լու­ծու­մը պի­տի ե­րեք կող­մե­րին էլ ըն­դու­նե­լի լի­նի, մեր իշ­խա­նու­թյու­նը մեկ տա­րի շա­րու­նակ բա­նակ­ցել է մի փաս­տաթղ­թի շուրջ, որն ա­նըն­դու­նե­լի է հայ ժո­ղովր­դի հա­մար։

-Ի դեպ, նա­խօ­րեին Փա­շի­նյա­նը Ա­լիևին տված իր բնու­թագ­րումն ա­վե­լի հարս­տաց­րեց՝ հայ­տա­րա­րե­լով, թե Ադր­բե­ջա­նի ղե­կա­վա­րը խնդ­րի լուծ­ման հար­ցում կա­ռու­ցո­ղա­կան է տրա­մադր­ված։ Սե­փա­կան երկ­րում ի­րե­նից ա­ռաջ ե­ղած ոչ մի իշ­խա­նու­թյան ներ­կա­յա­ցուց­չի կա­ռու­ցո­ղա­կան չհա­մա­րող Փա­շի­նյանն ին­չու՞ է ա­նընդ­հատ Ա­լիևին գո­վա­բա­նում։

-Դա այն ծու­ղակն է, որն ինքն իր դեմ լա­րել է Փա­շի­նյա­նը ու հի­մա դրա­նից չի կա­րող խու­սա­փել։ Նա հայ­տա­րա­րել է, թե լուծ­ման տար­բե­րա­կը պի­տի ըն­դու­նե­լի լի­նի նաև Ադր­բե­ջա­նի ժո­ղովր­դին։ Հի­մա բա­նակց­վում է մի փաս­տա­թուղթ, ո­րը, ըստ էու­թյան, ձեռն­տու է հենց Ադր­բե­ջա­նին։ Թե Մնա­ցա­կա­նյանն ու Փա­շի­նյա­նը հե­տա­գա­յում ինչ­պես են պատ­րաստ­վում այդ ա­մե­նը հրամց­նե­լու Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դին, հաս­կա­նա­լի չէ։ Փա­շի­նյա­նին թվում է, թե ին­քը կխու­սա­փի դրա­նից վեր­ջին պա­հին վե­տո կի­րա­ռե­լով, ին­չի մա­սին ար­դեն հի­մա բաց խո­սում են պաշ­տո­նյա­նե­րը։ Սա­կայն սա Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում բա­ցա­սա­կան վե­րա­բեր­մունք է ձևա­վո­րե­լու, ին­չի ար­տա­հայ­տու­թյունն ար­դեն տես­նում ենք ինչ­պես Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րում, այն­պես էլ միջ­նորդ եր­կր­նե­րի դես­պան­նե­րի, այս­պես կոչ­ված, Ղա­րա­բա­ղի ադր­բե­ջա­նա­կան հա­մայն­քի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ հան­դի­պում­նե­րում։ Այս պա­հի դրու­թյամբ կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի սե­ղա­նին դր­ված է Ադր­բե­ջա­նի մշա­կած փու­լա­յին տար­բե­րա­կը, որն ա­ռա­ջին իսկ փու­լից մեծ կո­րուստ­ներ է պար­տադ­րե­լու հայ­կա­կան կող­մին։ Այս հե­ռան­կա­րը պաշ­տո­նա­կան Երևա­նը չի հեր­քում, միայն հայ­տա­րա­րում է, թե նման լուծ­ման տակ չի ստո­րագ­րե­լու։ Այ­սինքն, եր­կու տար­բե­րակ կա. կամ հա­մո­զել Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի բնակ­չու­թյա­նը, որ այս տար­բե­րակն այն­քան էլ վա­տը չէ, տա­րածք­նե­րը պի­տի հանձ­նել, կամ չս­տո­րագ­րել այդ փաս­տա­թուղ­թը և Ադր­բե­ջա­նին լե­գի­տիմ ա­ռիթ տալ պա­տե­րազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյամբ ու ար­տա­քին խա­ղա­ցող­նե­րի ա­ջակ­ցու­թյամբ հար­ցը կար­գա­վո­րե­լու։ Եր­կու տար­բե­րակն էլ չա­փա­զանց վտան­գա­վոր են։

-Գու­ցե Փա­շի­նյա­նի նոր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու՞նն այս ի­րա­վի­ճա­կում օգ­նու­թյան հաս­նի։ Նա ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է ստեղ­ծում, ո­րին, ինչ­պես ին­քը խոս­տո­վա­նեց, դեռ ան­հա­ղորդ են և ՌԴ-ում, և՛ Արևմուտ­քում։

-Փա­շի­նյա­նի՝ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն ստեղ­ծե­լու հայ­տա­րա­րու­թյու­նը լիո­վին հա­մա­պա­տաս­խա­նում է ի­րա­կա­նու­թյա­նը։ ՀՀ-ն այ­սօր չու­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն, դրա­նում համոզվել ենք բազ­միցս։ Ոչ մի երկ­րի ղե­կա­վար, ըստ էու­թյան, չի շփ­վում մեր վար­չա­պե­տի հետ։ 2 տար­վա ըն­թաց­քում Փա­շի­նյա­նը չկա­րո­ղա­ցավ հան­դի­պել ԱՄՆ-ի պաշ­տո­նյա­նե­րի հետ, ԵՄ-ի հետ, հայ-ռու­սա­կան երկ­կողմ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում քա­ղա­քա­կան օ­րա­կարգ չկա։ Փաստ է, որ Հա­յաս­տանն այ­սօր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն չու­նի, ո­րով­հետև 2 տա­րի ա­ռաջ Հա­յաս­տա­նում շատ բան ոչն­չաց­վեց, այդ թվում ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը։ Իսկ մենք բա­վա­կան հա­ջող քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն ու­նեինք, ո­րի դեմ սկզ­բում պայ­քա­րում էին և՛ ՌԴ-ն, և՛ ԵՄ-ը, բայց հե­տո հա­ջող­վեց «և-և»-ի ճկուն քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն վա­րել, ին­չը ստեղ­ծում էր սպառ­նա­լիք­նե­րի դի­վա­նա­գի­տա­կան զսպ­ման մե­խա­նիզմ­ներ։ Սա շատ լավ աշ­խա­տում էր նաև ար­ցա­խյան հիմ­նախ­նդ­րի դեպ­քում։ Իսկ այ­սօր այդ ա­մե­նը չկա, վեր­ջին 2 տա­րում դա բա­րե­հա­ջող ոչն­չաց­րել են, ու հի­մա իս­կա­պես Հա­յաս­տա­նը պետք է նոր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն մշա­կի։

-Փա­շի­նյանն այդ մա­սին լրիվ այլ պատ­կե­րա­ցում ու­նի։ Ըստ նրա, նախ­կի­նում Հա­յաս­տա­նը «Ճ կլա­սի» պե­տու­թյուն էր, ու հի­մա էլ ո­մանք սո­վոր են հին ռե­ժի­մով աշ­խա­տե­լուն. «վի­զը ծռել, հնա­րա­վո­րինս խեղ­ճա­ցած, կռա­ցած գնալ և բո­լո­րից ինչ-որ բան ա­ղեր­սել, որևէ փշ­րանք ստա­նա­լիս էլ լի­նել եր­ջա­նիկ»։

-Ա­մե­նայն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյամբ հայ­տա­րա­րում եմ, որ Փա­շի­նյա­նը ստում է։ Հա­յաս­տան եր­բեք ծուռ­վիզ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն չի վա­րել, չի բա­վա­րար­վել սրա-նրա տված փշ­րանք­նե­րով։ Այդ բո­լոր ո­րա­կում­նե­րը սուտ են։ Փա­շի­նյանն իր իսկ կոր­ծա­նած ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան մեղ­քը փոր­ձում է բար­դել նախ­կին իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի վրա այն­պես, ինչ­պես շատ այլ հար­ցե­րի դեպ­քում։ Սա Փա­շի­նյա­նի պո­պու­լիս­տա­կան գնա­հա­տա­կան­նե­րի հեր­թա­կան ա­պա­ցույցն է, ոչ ա­վե­լին։

-Սուրբ ա­թո­ռում ՀՀ նախ­կին դես­պան Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նը եր­կու տե­սա­շար հրա­պա­րա­կեց` բա­վա­կան ու­շագ­րավ ման­րա­մաս­ներ ներ­կա­յաց­նե­լով Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի մա­սին։ Փա­շի­նյա­նը դրանց չար­ձա­գան­քեց։ Կա­րե­լի՞ է ա­սել, որ մենք մտել ենք մի փուլ, երբ այս իշ­խա­նու­թյան նախ­կին, ստ­վե­րա­յին գոր­ծարք­նե­րը ջրի ե­րես են դուրս գա­լիս։

-Չի անդ­րա­րա­դար­ձել մի պարզ պատ­ճա­ռով, որ Մի­քա­յել Մի­նա­սյանն իր ա­սած­նե­րի ա­պա­ցույց­ներն էլ կա­րող է ներ­կա­յաց­նել, ին­չը մեծ հար­վա­ծի տակ կդ­նի Փա­շի­նյա­նին։ Այս պա­հին նա չի ու­զում հար­վա­ծի տակ ընկ­նել, հս­տակ գի­տակ­ցե­լով, որ տու­ժողն ինքն է լի­նե­լու, քա­նի որ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը մեր­կա­պա­րա­նոց չեն։ Փա­շի­նյա­նը վա­խե­նում է Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նից, նրա բա­ցա­հայ­տում­նե­րից, նրա հան­դեպ կա­տա­րած ա­պօ­րի­նու­թյուն­նե­րի` ջրի ե­րես դուրս գա­լուց ու այդ ա­մե­նը հան­րա­յին քն­նարկ­ման թե­մա դառ­նա­լուց։ Կա­րե­լի է ա­սել, որ Փա­շի­նյա­նը կեն­դա­նա­կան վախ ու­նի այս ա­մե­նից, ուս­տի գե­րա­դա­սում է շր­ջան­ցել ի­րեն ուղղ­ված մե­ղադ­րանք­նե­րը։

-Երկ­րորդ տե­սա­շա­րում Մի­նա­սյա­նը խո­սեց նաև դա­վա­ճան­նե­րի մա­սին՝ նկա­տե­լով, որ օր­վա իշ­խա­նու­թյու­նում կան և՛ ժո­ղովր­դին դա­վա­ճա­նած­ներ, և՛ գոր­ծա­կալ­ներ։

-Կար­ծում եմ` դրանք չա­փա­զանց հիմ­նա­վոր ձևա­կեր­պում­ներ էին։ Փա­շի­նյա­նը ժո­ղովր­դի վս­տա­հությ­ունը դա­վա­ճա­նել է, և Մի­քա­յել Մի­նա­սյա­նի խոս­քե­րի լա­վա­գույն ա­պա­ցույցն էլ այն է, որ այ­սօր «սուտ Նի­կոլ» ձևա­կեր­պու­մը դար­ձել է նրան հիմ­նա­վո­րա­պես բնու­թագ­րող։ Փա­շի­նյա­նը մեկ բան էր ա­սում ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծիչ ե­ղած ժա­մա­նակ, մեկ այլ բան իշ­խա­նա­փո­խու­թյան օ­րե­րին հրա­պա­րա­կում և լրիվ այլ բան՝ վար­չա­պե­տի կար­գա­վի­ճա­կում։ Վերևում խո­սե­ցինք ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյա­նը հասց­րած վնաս­նե­րից, դա ևս մեկ ա­պա­ցույց է, թե Փա­շի­նյանն ինչ հա­կա­պե­տա­կան, ժո­ղովր­դի շա­հե­րին դեմ քայ­լեր է ա­նում։ Այդ­պի­սի քայ­լե­րից են նաև ի­րա­վա­պահ հա­մա­կարգն ա­մեն կերպ ոչն­չաց­նե­լը, դա­տա­րան­նե­րը շր­ջա­փա­կե­լը, զին­վո­րա­կան է­լի­տա­յի մա­սին ան­պա­տաս­խա­նա­տու հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը և այլն։

-Ի դեպ, ի­րա­վա­կան հա­մա­կար­գում օ­րերս աղմ­կա­հա­րույց նշա­նա­կում տե­ղի ու­նե­ցավ, 28-ա­մյա ե­րի­տա­սար­դին մեկ օ­րում եր­կու պաշ­տոն շնոր­հե­ցին ու ԱԱԾ փոխտ­նօ­րե­նի խիստ պա­տաս­խա­նա­տու ա­թո­ռը վս­տա­հե­ցին։ Փա­շի­նյա­նը, ի պա­տաս­խան քն­նա­դա­տու­թյուն­նե­րին, հայ­տա­րա­րեց, որ դա քա­ղա­քա­կան նշա­նա­կում է։

-Ինձ հենց այդ հան­գա­մանքն է ան­հան­գս­տաց­նում, որ հայ­տա­րա­րում են, թե դա քա­ղա­քա­կան նշա­նա­կում է։ Ե­թե քա­ղա­քա­կան նշա­նա­կում­նե­րով պի­տի ի­րա­վա­կան հա­մա­կարգն ա­ռաջ­նորդ­վի այն դեպ­քում, երբ այդ մա­սին օ­րի­նա­գի­ծը չի էլ ըն­դուն­վել, հաս­կա­նում եմ, որ խն­դի­րը պետք է այլ տեղ ո­րո­նել։ Պե­տու­թյան անվ­տան­գու­թյան խն­դիր է ա­ռա­ջա­նում։ Մեկ մար­դու ձեռ­քում է ի­րա­վա­կան այդ կա­ռույ­ցը հայ­տն­վում, որ­պես­զի սպա­սար­կի նրա քա­ղա­քա­կան շա­հե­րը։ ԱԱԾ-ն կա­րող է դառ­նալ, օ­րի­նակ, Նի­կո­լի իշ­խա­նու­թյան անվ­տան­գու­թյան ծա­ռա­յու­թյուն։ Այդ նշա­նա­կու­մը բխում է ոչ թե ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան ծա­ռա­յու­թյան շա­հե­րից, այլ Փա­շի­նյա­նի թի­մի շա­հե­րից։ Պետք է այս ա­մենն ու­շադ­րու­թյան կենտ­րո­նում պա­հել։

Զրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ