Վերջաբան

Հոդվածում բերված պաշտոնական տվյալների վելուծության և հղված բազմաթիվ ուսումնասիրությունների արդյունքների հիման վրա հիմնավորապես ապացուցվեց, որ մարդու պապիլոմավիրուսի վարակի դեմ պատվաստումների ընդգրկուն ծրագրեր սկսած երկրներում հակադարձվել են ԱՊՔ նոր դեպքերի ցուցանիշերի միտումները երիտասարդ տարիքային խմբերում, այսինքն ՄՊՎ առավել մեծ թվով պատվաստվածների խմբերում։ Այս երկրներում աճում են նաև արգանդի պարանոցի նախաքաղցկեղային ախտահարումների ցուցանիշերը։ Մինչև 50տ․ տարիքային խմբերում ԱՊՔ ցուցանիշերի աճի տեմպերն այնքան բարձր են, որ ≥50տ․ տարիքային խմբերում գլխավորապես ԱՊՔ սքրինինգի ծրագրերի շնորհիվ դեռևս նվազող ցուցանիշերն ի զորու չեն եղել չեզոքացնել դրանց ազդեցությունը։

Այսպիսով, հերքվում են և՛ արտադրողների և՛ ջատագովների և՛ ԱՄՆ Քաղցկեղի ինստիտուտի մասնագետների բոլոր պնդումները, թե ՄՊՎ լայնածավալ պատվաստումներն ամբողջ աշխարհում ԱՊՔ 90% նվազեցման ներուժ ունեն։ ԱՊՔ և բարձր աստիճանի արգանդի պարանոցի նախաքաղցկեղային նոր դեպքերի ցուցանիշերի գրանցված կայուն աճի պայմաններում հերքվում են նաև այն պնդումները, թե պատվաստումները կարող են նվազեցնել ԱՊՔ սքրինինգի ու հետագա բժշկական օգնության, բիոպսիաների և արգանդի պարանոցի ինվազիվ միջամտությունների թիվը, նվազեցնել առողջապահական ծախսերն ու հետագա ստուգումների հետ կապված մտահոգությունները։ Իրականում, այդ պնդումները որևէ ծանրակշիռ հիմնավորում չունեցող մանիպուլատիվ, ավելի շուտ մարքեթինգային հնարքներ են քան բազմակողմանի գիտական լիարժեք երկարաժամկետ ուսումնասիրությունների արդյունքում արված եզրահանգումներ։

Եվս մեկ անգամ ապացուցվեց (տես նաև մաս 1), որ ԱՊՔ ցուցանիշերը նվազել են ԱՊՔ սքրինիգի զարգացած համակարգերի և լայնընդգրկուն ծրագրերի շնորհիվ։ Եվ եթե մեր դիտարկած երկրներում ԱՊՔ նոր դեպքերի ընդհանուր ցուցանիշը դանդաղ է աճում, ապա դա միայն ու միայն ԱՊՔ սքրինինգի լայն ընդգրկման ու որակյալ բուժօգնության շնորհիվ է։ Վաղ հայտնաբերելու դեպքում արգանդի պարանոցի բջջային ախտաբանությունները (դիսպլազիաները) հնարավոր է բուժել և կանխել քաղցկեղը։

Արգանդի պարանոցի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերման համար լավագույն երաշխավորը ամեն երեք տարին մեկ ՊԱՊ թեստն է՝ սեռական ակտիվ կյանքի ողջ ընթացքում:

Ընթերցողներին տեղեկացնեմ, որ գենետիկորեն ձևափոխված խմորասնկերի միջոցով գարդասիլ պատվաստուկի հիմնական բաղադրիչներ ՄՊՎ 6, 11, 16 և 18 (գարդասիլ 9-ի համար նաև 31, 33, 45, 52 ու 58) շճատիպերի կապսիդային L1 սպիտակուցների ստացման տեխնոլոգիայի արտոնագիրը (պատենտը) պատկանում է ԱՄՆ Առողջապահության ինստիտուտների ցանցի Քաղցկեղի ազգային ինստիտուտին (185)։ Ե՛վ Մերքը (Merck) և՛ ԳլաքսոՍմիթՔլայնը (GlaxoSmithKline) ահռելի արտոնավճարներ են մուծում այդ տեխնոլոգիաներն օգտագործելու լիցենզիաների համար։ Հավանաբար այս պատճառով էլ FDA-ն ու CDC-ն անհաղորդ են այս պատվաստուկների հասցեին հնչած քննադատություններին, չէ՞ որ իրենց էլ է բաժին հասնում (186)։

Գարդասիլի նախաարտոնագրային կլինիկական փորձարկումների ժամանակ ԱՄՆ Պարենի և դեղերի վարչությունը պարզել է, որ ՄՊՎ վարակ ունեցողների (non-naïve) մոտ պատվաստուկը CIN2+ բարձր աստիճանի ախտահարումներ ավելի շատ են գրանցվում (187): ՊԴՎ-ի մատնանշած արգանդի պարանոցի բջիջների նախաքաղցկեղային ախտահարումների ռիսկի մեծացումը վարակ ունեցող (non-naïve) անձանց մոտ կարող է լինեն վիրուսների վերակտիվացման (reactivation) պատճառով (188): Հայտնի է ՄՊՎ պատվաստուկների խաչաձև պաշտպանությունը (cross-protection) պատվաստուկում չներառված որոշ շճատիպերի դեմ, ինչպես նաև պատվաստուկում չներառված այլ շճատիպերի խաչաձև ռեակտիվությունը (cross-reactivity)՝ ի պատասխան ՄՊՎ պատվաստումների (189, 190)։ Պարզվում է վիրուսների վերակտիվացում կարող են դրդել նաև այլ վիրուսների դեմ նախատեսված պատվաստուկները (191, 192):

ՄՊՎ պատվաստուկների փորձարկումների տվյալների վերլուծությունում և՛ արտադրողները (որոնք և իրականացրել են այդ փորձարկումները, ինչը փորձարկումների արդյունքների խեղաթյուրման մեծ ռիսկեր է պարունակում) և՛ ՊԴՎ-ն դիտարկել են բացառապես ՄՊՎ 6, 11, 16 և 18 (նաև 31, 33, 45, 52 և 58՝ գարդասիլ9 համար) դեպքերը, որոնց համար ՄՊՎ պատվաստուկները պաշտպանություն ապահովում են։ Սրա հիման վրա հայտարարում են թե այս պատվաստուկները կարող են կանխել ԱՊՔ 90%-ը։ Սակայն, ՄՊՎ պատվաստուկների համախառն (այսինքն ՄՊՎ բարձր ռիսկի բոլոր շճատիպերի դեմ) արդյունավետության ունակությունը նույնիսկ պատվաստման պահին վարակ չունեցողների (naïve) մոտ հետագայում վարակվելու դեպքում շատ ցածր է և շատ արագ նվազում է՝ կախված կայուն վարակի տևողությունից։ Օրինակ, ցերվարիքս պատվաստուկի համախառն արդյունավետության ունակությունը ընդհանուր պատվաստվածների կոհորտում (total vaccinated cohort efficacy) կազմել է 15,5%, 15,5% և 6,5% (բարձր ռիսկային ՄՊՎ տեսակներ 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, և 68) և 11,7%, 5,1% և −7,5% (բարձր ռիսկային ՄՊՎ տեսակներ 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, և 68, այսինքն առանց 16 և 18)՝ համապատասխանաբար նոր վարակի, 6 ամսվա կայուն վարակի և 12 ամսվա կայուն վարակի դեպքում։ Այսինքն վարակվելուց ընդամենը 12 ամիս անց ի սկզբանե վարակ չունեցող (naïve) պատվաստված կանանց 93,7%-ի մոտ CIN2+ ախտահարումներ են գրանցվել։ Հեղինակները նշում են․ «մինչ օրս CIN2+ դեմ ցերվարիքսի արդյունավետությունը չի հաստատվել չինական բնակչության շրջանում» (NCT00779766) (193, 194): Այսինքն, ՄՊՎ պատվաստուկների համախառն արդյունավետության մասին խոսելն ավելորդ է, չէ՞ որ ընդհանուր բնակչության մոտ ՄՊՎ տարբեր շճատիպերի վարակներ են տարածված՝ հաճախ բազմաշճային։ Հիշեցնեմ, որ ՄՊՎ պատվաստուկների արդյունավետության ունակությունը գնահատվել և գնահատվում է արգանդի պարանոցի նախաքաղցկեղային CIN2+ ախտահարումների և in situ ադենոկարցինոմայի (AIS) սուռոգատ ցուցանիշերի միջոցով։

Հոդվածում ներկայացված երկրների 14-45տ․ բազմաթիվ աղջիկներ ու կանայք են մասնակցել ՄՊՎ պատվաստուկների կլինիկական փորձարկումներին։ Եթե հաշվի առնենք, որ ամբողջ աշխարհով մեկ գարդասիլն ու ցերվարիքսը խթանվել են որպես քաղցկեղ կանխարգելող պատվաստուկ՝ բացառված չէ, որ բարձր տարիքի (≥26տ․) կանայք ևս պատվաստվել են ազգային ծրագրերից դուրս՝ մասնավոր կարգով։ Այնպես որ, նշված երկրներում անշուշտ եղել են ՄՊՎ վարակ ունեցած (non-naïve) տարբեր տարիքի կանայք, ովքեր պատվաստվել են ՄՊՎ պատվաստուկներով, ինչը կդրդեր CIN2+ նեոպլազիաների, ինչպես նաև ԱՊՔ ցուցանիշերի աճ։

ՄՊՎ պատվաստումները փոխում են ՄՊՎ վարակների բնական տարածվածության պատկերը և հանգեցնում են ՄՊՎ պատվաստուկում չներառված այլ բարձր ռիսկի ՄՊՎ տեսակների տարածվածության մեծացման։ Հնարավոր են ՄՊՎ շճատիպի փոխարինում կամ ապաքողարկում: Միաժամանակ, չնայած ՄՊՎ վիրուսները համարվում են գենետիկորեն կայուն, նոր քաղցկեղածին շճատիպերի առաջացումը չի բացառվում (195)։

Քանի որ ԱՊՔ նոր դեպքերի ցուցանիշերի աճի ամենաբարձր միտում գրանցվել է հատկապես ամենաերիտասարդ տարիքային խմբերում՝ շատ հավանական է, որ առերեսվում ենք պատվաստուկների դրդած ՄՊՎ բարձր ռիսկի այլ շճատիպերի վիրուլենտության աճի երևույթին կամ չի բացառվում նաև խուսափող մուտանտներ ունեցող Մարեկի հիվանդության վիրուսի էվոլյուցիայի նմանությամբ ՄՊՎ նոր տեսակի վիրուսի առաջացմանը։ ԺԱՄԱՆԱԿԸ ՑՈՒՅՑ ԿՏԱ։ Մինչ այդ․

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԸ ԱՆՀԵՏԱՁԳԵԼԻ
ԱՐՄԱՏԱԿԱՆ ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ ԿԱՐԻՔ ՈՒՆԻ։
ԱՌԱՆՑ ՀԱՊԱՂԵԼՈՒ

Դադարեցնել գարդասիլով պատվաստումները և «Մարդու պապիլոմավիրուսային վարակի դեմ պատվաստանյութը» հեռացնել ՀՀ «Պատվաստումների ազգային օրացույցից»։ Գարդասիլ պատվաստուկի գնման համար նախատեսված գումարներն ուղղել ԱՊՔ սքրինինգի ծրագրի ընդլայնմանն ու որակի բարելավմանը։

Պաշտոնանկ անել գարդասիլով պատվաստման ծրագրի հեղինակներին ու խթանողներին և իմունիզացիայի ազգային ծրագրի բոլոր պատասխանատուներին։

Հղումների հասանելիությունը ստուգված է 2019թ․ մայիսի 12-ին։

Շարունակելի